İmkân Delili (Modal Kozmolojik Argüman veya Olumsallık Delili)
Bu delil, içinde yaşadığımız evrenin varlığının da yokluğunun da aklen mümkün oluşundan yola çıkar.
Evren aklen zorunlu değil aklen mümkün bir varlıktır. [Fahreddin Razi, Me’alimu Usuliddin, thk. Taha Abuddrauf Sad (Lübnan: Darul Kitabil Arabiy) Sayfa 23] Aklen mümkün demek varlığı da yokluğu da düşünülebilen demektir. [Ebul Hasan el Amidi, Ğayetul Meram fi İlmil Kelam, thk. Hasan Mahmud Abdullatif (Kahire: El Meclisu’l A’la Lişşu’unil İslamiyye) Sayfa 252]
Yani alem hakkında varlık da yokluk da eşit ihtimalli iken şu anda o varlık tarafındadır. Bu durumda onun varlık tarafını yokluk tarafına tercih eden ve onu varlık sahnesinde tutan zorunlu bir varlığın bulunması kaçınılmazdır. Hüdus delilinden farklı olarak İmkân delili, evrenin varlığının sonradan olup olmamasına değil evren yokluk durumunda olabilecekken var durumda olmasına vurgu yapmaktadır. Delil şu şekilde sunulabilir:
- Varlığı mümkün olan yani varlığı da yokluğu da eşit ihtimalli olan her şey var olabilmek için bir yeter sebebe, gerekçeye veya şarta muhtaçtır.
- Evrenin varlığı mümkündür, mantıksal bir zorunluluk değildir.
- Öyleyse evren, varlık tarafını yokluk tarafına tercih edecek bir yeter sebebe, gerekçeye muhtaçtır.
- O yeter sebep de mümkün değil zorunlu bir varlık olmalıdır. Bu da Yaratıcı’yı târif etmektedir.
4.1 Çünkü Teselsül (Sonsuz Muhtaçlık Zinciri) ve Devir (Kısır Döngü)’nün imkânsızlığı o varlığın evrenden farklı olarak zorunlu olması gerektiğini ispat etmektedir. - O halde Yaratıcı vardır.
İmam Gazalî Hz.leri bu hususa şöyle değinmektedir:
“Var olan bir şeyin varlığı ya [aklen] zorunludur ya da [aklen] mümkündür. Varlığı mümkün olanların var olabilmek ve var olmaya devam edebilmek için bir başkasına bağlanması kaçınılmazdır. Evren de tamamıyla [aklen] mümkün olduğuna göre [aklen] zorunlu bir varlığa bağlı demektir.” [İmam Gazali, Me’aricul Kuds fi Medarici Marifetun Nefs, nşr. Darul Afak el Cedide (Beyrut) Sayfa 165]
__
İçerik Ekibi
www.nedenislam.com
Bir yanıt yazın